e-Guide: De impact van kleur op het onderwijs

Kleurenpsycholoog Angela Wright bekijkt hoe kleuren studenten kunnen beïnvloeden tijdens het leren.

In het onderwijs bestaat er meer overeenstemming over het belang van kleur als relevante factor voor het bereiken van specifieke doelstellingen dan, bijvoorbeeld, in een retailomgeving. Gezien recente activiteiten en nieuwe opvattingen die tot nieuwe schooltypen hebben geleid, zoals academies en vrije scholen, zijn er aanwijzingen dat de aandacht aan het verschuiven is richting meer creatieve manieren om de standaarden te verhogen. Er is nog een lange weg te gaan, maar misschien zal kleur eindelijk volledig als relevante factor worden erkend via de geesten van jonge studenten.

Onderwijsdeskundigen hechten een aanzienlijk belang aan de rol van kleur in de leeromgeving. In 2008 publiceerden Dr. Willard R Daggett, president van het International Center for Leadership in Education, en zijn team een scriptie getiteld "Color in an Optimum Learning Environment" waarin zij een aantal beweringen deden die dit bevestigden:

1. Onderzoek heeft aangetoond dat specifieke kleuren en patronen rechtstreeks van invloed zijn op de gezondheid, het moreel, de emoties, het gedrag en de prestaties van studenten.
2. Belasting van de ogen, contrast, verblindend licht, minimale afleiding, mate van stimulatie en concentratievermogen worden direct beïnvloed door kleur. Kleur kan de perceptie van tijd veranderen, de schooltrots vergroten, verstorend gedrag en agressie verminderen, vandalisme terugdringen, verzuimcijfers verlagen en een ondersteunende achtergrond bieden voor de activiteiten die worden uitgevoerd.
3. Klaslokalen zouden een reeks van kleuren moeten bevatten (op basis van leeftijd, geslacht, onderwerp en activiteit) om de monotonie te verminderen en de perceptie visueel op te frissen. Overdadig kleurgebruik echter, zoals het gebruik van meer dan zes kleuren in een leeromgeving, vormt een belasting voor de cognitieve vermogens van de geest.

Dit laatste punt is vooral relevant omdat het aangeeft dat kleur ingewikkelder is dan "dit is een goede kleur voor het leren van wiskunde, maar dat is een goede kleur voor het leren van geschiedenis".

Wij weten dat, als je bijvoorbeeld bij het kunstonderwijs een kind zwarte of grijze kleurpotloden geeft, zij instinctief onbezielde voorwerpen, zoals huizen of auto's, tekenen. Als je ze gekleurde potloden geeft, is de kans groter dat zij mensen of dieren tekenen. Over het algemeen is het echter meer een kwestie van hoe de kleuren worden gebruikt dan van de daadwerkelijke kleur zelf.

Het team van Dr Daggett stelde vast dat de kleurvoorkeuren van de meeste kinderen veranderen naarmate zij volwassener worden en dit is in overeenstemming met wat andere kleuronderzoekers zoals Rudolf Steiner, Faber Birren en anderen hebben ontdekt.

De filosoof Rudolf Steiner werd gefascineerd door de spirituele en psychologische effecten van kleur, en was een grote bewonderaar van Johann Wolfgang Goethe, de Duitse schrijver, dichter en uomo universale, die vaak de vader van de kleurpsychologie wordt genoemd.

Steiner zei: "Kleur is de ziel van de natuur... en als we kleur ervaren, nemen we deel aan deze ziel."

In 1919 richtte Steiner zijn eerste Waldorf-school op in de Duitse stad Stuttgart. Het Waldorf-onderwijssysteem is gebaseerd op Steiner's filosofie van antroposofie. Dit is een holistische benadering van het leven waarbij de geestelijke ontwikkeling net zo belangrijk is als de puur intellectuele.

Vandaag de dag zijn er meer dan 1.000 Waldorf-scholen over de hele wereld en het decor in al deze scholen volgt de principes van de Waldorf-kleurtheorie. Deze is ontwikkeld op basis van de natuurlijke wereld, te beginnen bij de regenboog. Daarom zijn rood, oranje en geel de dominante kleuren in de klaslokalen voor jaren één, twee en drie.

Daarna is hun kleurperceptie beter ontwikkeld en zijn de klaslokalen hoofdzakelijk verschillende tinten groen, daarna verschillende tinten blauw en vervolgens verschillende tinten paars.

Bovendien worden de wanden beschilderd met "faux-effecten", oftewel verschillende verfafwerkingen die zijn bedoeld om de ruimte tot leven te brengen. Daarnaast zijn er muurschilderingen waarop de natuurlijke wereld wordt afgebeeld.

Er moet op worden gewezen dat, hoewel Rudolf Steiner en de Waldorf-scholen gepassioneerde aanhangers en onverbiddelijke tegenstanders kennen die in min of meer gelijke mate zijn verdeeld, iedereen het eens schijnt te zijn over het belang van kleur in het klaslokaal, en de muurschilderingen met natuurtaferelen worden als inspirerend beschouwd.

Het is teleurstellend dat, hoewel de onderwijsdeskundigen en andere academici enthousiast onderzoek doen naar de effecten van kleur op studenten en leren, de gestresste professionals in de frontlinie vaak het gevoel hebben dat er veel dringendere zaken zijn die hun tijd en energie vereisen.

De Waldorf-scholen handelen naar wat zij prediken, maar het treurige feit is dat de meerderheid van de conventionele scholen bij de volgende onderhoudsbeurt simpelweg voor het doelmatige wit of magnolia kiezen om ze een fris uiterlijk te geven. Om terug te keren naar Dr. Daggett: hij suggereert dat saaie, neutrale kleuren leiden tot verveling en passiviteit, het enthousiasme of interesse wegnemen en de taak van de docent bemoeilijken.

Misschien is dat te sterk gesteld, maar het zou reëel zijn om te beweren dat het aanhouden van neutrale tinten in de leeromgeving een gemiste kans vormt.

De andere pionier in het grote onderwijsdebat is Dr. Helen Irlen, een Amerikaanse psychologe die al vele jaren lang met kinderen werkt en waarschijnlijk meer dan wie anders ook heeft bijgedragen aan ons inzicht in hoe kleur de leerervaring kan verbeteren.

Wij weten dat blauwe tekst beter leesbaar is voor mensen met dyslexie, maar Dr. Irlen voert dit onderzoek naar nieuwe hoogten. Zij realiseerde zich dat er veel meer dysfuncties van visuele stimulatie zijn dan alleen de klassieke dyslexie en zij richtte, met behulp van een Amerikaanse federale beurs die voor dit doel beschikbaar was gesteld, een programma voor volwassenen met leerproblemen op aan een lokale Californische universiteit om onderzoek te doen onder universiteitsstudenten die moeite hadden met hun studiewerk.

Zij ontdekte dat deze studenten heel anders aankeken tegen een gedrukte pagina en dachten dat iedereen de pagina zagen zoals zij deden. Zij identificeerde het scotopisch gevoeligheidssyndroom, ook wel het Irlen-syndroom genoemd. Mensen die aan dit syndroom lijden maken melding van een reeks van problemen, waaronder het wazig worden van woorden, het van de pagina lopen van woorden en het omdraaien, bewegen en rondzweven van woorden. Haar doorbraak kwam toen zij ontdekte dat één student kon worden geholpen met lezen door een rode overlay over de pagina te leggen.

In de daaropvolgende jaren concentreerde zij zich op het verfijnen en ontwikkelen van haar methoden voor het identificeren van personen met deze problemen om te bepalen welke kleuren nodig waren als overlays en gekleurde lenzen.

Zij richtte aan het begin van de jaren tachtig het Irlen Institute op en tegenwoordig zijn er over de hele wereld Irlen-klinieken waar een grote verscheidenheid aan aandoeningen wordt behandeld, met inbegrip van dyslexie en autisme. Haar meest bekende boek is "Reading by the Colors". Verschillende staten in de VS stellen Irlen-tests verplicht voor alle schoolkinderen en verstrekken gratis de kleurenoverlays en lenzen aan alle studenten die deze nodig blijken te hebben.

Het is onmogelijk om de effecten van kleur op stemming en gedrag te vermijden. Wij maken allemaal continu gebruik van kleurpsychologie. Kleuren zijn de samenstellende delen van wit licht en wij passen ons aan de energie van licht aan op elk moment dat wij wakker zijn, of wij ons daar nu van bewust zijn of niet. Het beïnvloedt ons niet alleen emotioneel en lichamelijk, maar ook puur esthetisch.

Het toch zeker beter om het opzettelijk goed te doen, dan om het standaard mis te hebben?